Social

4 ประเทศที่เจอภาวะสมองไหล ต้องเจออะไรตามมาบ้าง

05/05/2021

ถ้าคนกว่า 8 แสนคน อพยพย้ายประเทศ จะเกิดอะไรขึ้น?

ในปี 2563 คนไทยที่ทำงานในต่างประเทศมีทั้งหมด 121,922 คน เพิ่มขึ้นถึง 28,997 คนจากปีก่อน

หรือเรากำลังเจอกับภาวะ ‘สมองไหล’ แบบที่หลายประเทศกำลังเจออยู่?

ภาวะ ’สมองไหล’ (Brain Drain) เป็นคำเปรียบเปรยถึงสภาวะที่แรงงานทักษะสูง หรือคนเก่งในประเทศ อพยพไปทำงานอยู่ต่างประเทศจำนวนมากพอจนส่งผลเสียต่อเศรษฐกิจ และการสร้างองค์ความรู้เป็นของตนเอง โดยเฉพาะอุตสาหกรรมที่ต้องพึ่งพาแรงงานทักษะสูง อย่างการแพทย์ เทคโนโลยี วิศวกรรม เป็นต้น

สาเหตุที่คนเหล่านั้นอพยพออกไป มีหลายด้าน ไม่ว่าจะเป็นตำแหน่งงานในประเทศไม่มากพอจะรองรับ ค่าตอบแทนน้อย ปัจจัยทางการเมือง เป็นต้น

ไม่กี่วันที่ผ่านมา คนไทยตั้งกลุ่มที่ให้ความรู้เกี่ยวกับการย้ายประเทศบนเฟซบุ๊ค ทำให้ภาวะสมองไหลถูกนำมาพูดถึงเป็นประเด็นอีกครั้ง ว่าจะเกิดเรื่องนี้ขึ้นกับเราหรือไม่ และจะส่งผลกระทบมากแค่ไหน

มาดูกันว่า 4 ประเทศที่เจอภาวะสมองไหล ต้องเจอกับผลกระทบอะไรตามมาบ้าง

————

🎓 ไนจีเรีย

ไนจีเรียประสบปัญหาจำนวนประชากรที่ล้นเกิน เกิดจากรัฐขาดนโยบายการคุมกำเนิดประชากร ทำให้ในปี 2020 ไนจีเรียมีประชากรถึง 220 ล้านคน!

เมื่อประชากรโต แต่เศรษฐกิจไม่โตตาม ทำให้ค่าแรงในประเทศน้อยลงไปด้วย

เรื่องนี้ทำให้ไนจีเรีย ต้องเผชิญปัญหาที่ทับถมตามมา คือขาดแคลนสาธารณูปโภค ความไม่ปลอดภัยในการใช้ชีวิตประจำวัน ระบบสาธารณสุขไม่เพียงพอ เพราะเกิน 50% ของแพทย์ที่เรียนจบในแต่ละปี ออกไปทำงานต่างประเทศ ทำให้แพทย์ที่หลงเหลืออยู่ 1 คนต้องดูแลชาวไนจีเรียเกือบ 5,000 คน

————

🎓 จีน

ระหว่างปี 1978 ถึง 2007 คนจีนมากกว่า 1.21 ล้านคน ไปเรียนต่อ วิจัย และทำงานในต่างประเทศ และมีเพียง 25% ที่เดินทางกลับประเทศ

แม้เรื่องนี้จะช่วยลดความกดดันจากการแข่งขันในตลาดแรงงานของจีน

แต่ความจริงแล้ว การสมองไหลนี้ นับเป็นการสูญเสียครั้งใหญ่ของประเทศจีน เพราะรัฐได้ลงทุนอย่างมากในการพัฒนาทักษะ-ความรู้ และทำให้จีนขาดแคลนบุคลากรที่จะส่งเสริมให้ประเทศก้าวหน้าเป็นสังคมเทคโนโลยีอย่างที่รัฐตั้งเป้าหมายไว้

ที่คนกลุ่มนี้ไม่กลับมาประเทศ เพราะเกิดความความเบื่อหน่ายทางการเมือง (Political Alienation) ที่มักมีการจัดการโดยการใช้อำนาจที่ไม่ถูกต้อง ประกอบกับได้รับค่าตอบแทนและคุณภาพชีวิตที่ต่ำอยู่ต่างประเทศ ในเวลานั้น จีนยังมีความขาดแคลนสิ่งอำนวยความสะดวกต่อการวิจัยด้วย

เพื่อรับมือวิกฤตินี้ รัฐต้องผลักดันนโยบาย เพื่อดึงให้คนเก่งเดินทางกลับมาทำงานในประเทศ เช่น ยอมให้ถือ 2 สัญชาติได้ เพื่อดึงให้คนกลับมา

จีนยังเพ่งเล็งการดึงดูดนักวิชาการชาวญี่ปุ่นที่มีความสามารถจำนวนมาก แต่ต้องดิ้นรนหางาน หรือแม้แต่หาเงินทุนมาทำวิจัยในญี่ปุ่นไม่ได้ ให้มาทำงานที่จีนแทน

————

🎓 ฟิลิปปินส์

ฟิลิปปินส์เป็นอีกประเทศที่ล้มเหลวในการคุมกำเนิดประชากร เนื่องจากความเชื่อทางศาสนา จำนวนประชากรที่ล้นมากเกิน ทำให้ประเทศขาดดุลการค้า ต้องนำเข้าอาหาร และสินค้าจำเป็นจำนวนมาก

และยังทำให้มีอัตราการว่างงานสูงมากอีกด้วย

ฟิลิปปินส์ยังเผชิญกับปัญหาการเมืองภายใน คือการคอร์รัปชันที่เป็นประเด็นใหญ่

การอพยพออกไปหางานทำ และส่งเงินกลับประเทศ จึงหลายเป็นทางออกของแรงงานในฟิลิปปินส์ และรัฐบาลก็สนับสนุนด้วย เพื่อลดการขาดดุลการค้า และลดอัตราว่างงาน

ปัจจุบันฟิลิปปินส์นับว่าส่งออกแรงงานไปต่างประเทศมากที่สุดในอาเซียน

ผู้อพยพจำนวนไม่น้อยเป็นผู้มีทักษะความรู้ความสามารถ

ทั้งในด้านวิชาชีพ เช่น แพทย์ พยาบาล หรือนักกฎหมาย

อาชีพที่กำลังเป็นประเด็นหนักคือบุคลากรทางการแพทย์

บุคลากรด้านการดูแลสุขภาพอพยพไปต่างประเทศราวปีละ 22,000 คน

โดยเฉพาะ 70% ของพยาบาลที่ผลิตได้ในแต่ละปี ก็อพยพไปหางานทำต่างประเทศ

ในปี 2019 รัฐพยายามลดปัญหานี้ด้วยการประกาศขึ้นค่าแรงขั้นต่ำของพยาบาล เพื่อลดภาวะสมองไหล เพราะแรงงานพยาบาลในประเทศ ได้ค่าจ้างต่ำกว่าต่างประเทศเท่าตัว

แน่นอนว่าในปีที่ผ่านมา เมื่อเราเจอกับวิกฤติโรคระบาด ก็ทำให้พยาบาลมีไม่พอ แม้ว่ารัฐบาลจะประกาศรับพยาบาลฉุกเฉินเพิ่ม 15,000 คน และสัญญาให้ค่าจ้างเพิ่ม 20% แต่คนมาสมัครเพียง 700 คน หรือไม่ถึง 10% จากจำนวนรับ

🎓 อิหร่าน

อิหร่านในยุคหลังการปฏิวัติ มีสถานการณ์บ้านเมืองที่ไม่สงบ มีการใช้ความรุนแรง และละเมิดสิทธิมนุษยชนของประชาชน ขาดสิทธิเสรีภาพทางศาสนา

ทำให้กว่า 40 ปีที่ผ่านมาหลังการปฏิวัติ มีตัวเลขประมาณการว่า มีชาวอิหร่านกว่า 5 ล้านรายที่ทยอยอพยพออกนอกประเทศ

ปัจจุบันคาดการณ์ว่า อิหร่านประสบสภาวะสมองไหลอย่างใหญ่หลวง เพราะมีคนที่มีการศึกษา 150,000 คนย้ายออกนอกประเทศทุกปี และผลกระทบต่อเศรษฐกิจ และการศึกษา ขาดแคลนแรงงานทักษะสูงอย่างมาก

————

#AGENDA #ย้ายประเทศกันเถอะ #ภาวะสมองไหล